Liệt dây thần kinh số III

Liệt dây thần kinh số 3: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Tư vấn chuyên môn bài viết BS.CKI LÊ XUÂN SANG

Liệt dây thần kinh số 3 là một bệnh lý ít gặp ảnh hưởng đến khả năng vận động của nhãn cầu. Vậy, nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị bệnh ra sao?

Liệt dây thần kinh số 3 là gì?

Liệt dây thần kinh số 3 là tình trạng tổn thương một hoặc nhiều nhánh của dây thần kinh sọ số 3 (hay thần kinh vận nhãn, viết tắt: CN III). Đây là một trong 12 đôi dây thần kinh sọ, chịu trách nhiệm chi phối 4 trong 6 cơ điều khiển chuyển động của mắt và mí mắt trên.

Đồng thời, CN III còn đi kèm các sợi phó giao cảm, hỗ trợ kiểm soát cơ co đồng tử. Bất cứ tổn thương nào đều có thể khiến dây thần kinh này suy yếu, ảnh hưởng đến khả năng chuyển động của mắt và chức năng đồng tử ở một hoặc hai mắt. Hậu quả dẫn đến giãn đồng tử, lác mắt, sụp mí, suy giảm thị lực và nhiều vấn đề khác.

Dây thần kinh số 3 chi phối các cơ điều khiển chuyển động mắt và mí mắt trên

Triệu chứng liệt dây thần kinh số 3

Dấu hiệu bệnh có thể bao gồm: (1)

• Song thị (nhìn đôi), nhìn một vật thành hai;
• Một hoặc hai mắt bị lệch xuống dưới hoặc ra ngoài;
• Sụp mí mắt, trường hợp nặng có thể khiến mắt trông như đang nhắm;
• Giãn đồng tử hoặc đồng tử không phản xạ khi chiếu ánh sáng vào mắt;
• Đau đầu hoặc đau mắt;
• Thường xuyên nghiêng hoặc xoay đầu để nhìn rõ;
• Kèm theo yếu nửa người bên đối diện (Hội chứng Weber) hoặc mất điều hòa tiểu não và run ở bên đối diện (Hội chứng Claude).

Liệt dây thần kinh sọ số 3 gây sụp mí mắt, mắt lác ra ngoài hoặc xuống dưới

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh cần đến cơ sở y tế, bệnh viện thăm khám ngay khi phát hiện những dấu hiệu bất thường như:

• Sụp mí đột ngột;
• Đồng tử giãn to, không phản ứng khi tiếp xúc với ánh sáng;
• Thị lực suy giảm, nhìn mờ hoặc nhìn đôi;
• Một hoặc cả hai mắt nhìn lệch, mắt lác ra ngoài hoặc xuống dưới;
• Đau đầu dữ dội.

Nguyên nhân gây liệt dây thần kinh số 3

Liệt dây thần kinh số III có thể xuất phát từ những nguyên nhân như:

• Bẩm sinh: phần lớn các trường hợp bệnh do bẩm sinh không xác định được nguyên nhân cụ thể. Tình trạng này có thể là hậu quả của chứng bất sản hoặc thiểu sản một hoặc nhiều cơ vận nhãn do dây thần kinh này chi phối, hoặc do chấn thương nghiêm trọng xảy ra trong quá trình sinh nở.
• Rối loạn mạch máu do mắc các bệnh tiểu đường, tăng huyết áp, phình động mạch, đột quỵ…;
• Chèn ép do khối u não, tăng áp lực nội sọ dẫn đến thoát vị não;
• Biến chứng sau phẫu thuật thần kinh;
• Chấn thương vùng đầu;
• Nhiễm trùng lan rộng.

Ai có nguy cơ bị liệt dây thần kinh sọ số 3?

Bất cứ ai cũng có thể bị bệnh. Tuy nhiên, nguy cơ sẽ cao hơn nếu thuộc những trường hợp sau:

• Người mắc các bệnh đái tháo đường, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp…;
• Chấn thương ở vùng đầu, cổ và gáy;
• Nhiễm trùng, viêm mạch máu, viêm não;
• Gia đình hoặc bản thân có tiền sử mắc dị dạng mạch máu não;
• Đang trị bệnh bằng hóa trị hoặc những loại thuốc ảnh hưởng đến dây thần kinh.

Bị liệt dây thần kinh số 3 có nguy hiểm không?

Điều này phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương của người bệnh. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các triệu chứng liệt CN III, cần chú ý đến tri giác của người bệnh. Lý do vì bệnh tiến triển nặng có thể dẫn đến hôn mê, phình động mạch não dẫn đến xuất huyết não, nhồi máu não, chết não…

Cách chẩn đoán bệnh liệt dây thần kinh sọ số 3

• Khám lâm sàng: hỏi bệnh để khai thác triệu chứng, bệnh sử, tiền sử gia đình…; thực hiện những bài kiểm tra phản xạ và chuyển động mắt để đánh giá, phát hiện bất thường.
• Chụp CT hoặc MRI: giúp bác sĩ quan sát cấu trúc hệ thần kinh trung ương và tìm kiếm tổn thương bên trong.
• Chụp động mạch cộng hưởng từ (MRA) hoặc chụp cắt lớp mạch máu (CTA) khi nghi ngờ liệt dây thần kinh sọ số 3 có liên quan đến phình động mạch và những bệnh lý khác.
• Xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC), xét nghiệm đường huyết, tốc độ lắng hồng cầu (ESR) trong trường hợp cần thiết và loại trừ những nguyên nhân khác liên quan đến mạch máu.

Cách điều trị liệt dây thần kinh số 3

Cách điều trị bệnh chủ yếu dựa trên nguyên nhân và kiểm soát triệu chứng. Những phương pháp chữa liệt dây thần kinh sọ số 3 có thể gồm:

• Theo dõi: người bị liệt dây thần kinh vận nhãn cấp tính và trên 50 tuổi, có tiền sử tiểu đường hoặc tăng huyết áp cần được theo dõi 3 tháng 1 lần để kiểm tra những dấu hiệu xem có cải thiện hay không.
• Sử dụng kính chuyên dụng: trường hợp có triệu chứng nhìn đôi, bác sĩ sẽ tư vấn dùng miếng che mắt hoặc đeo kính lăng trụ để cải thiện.
• Dùng thuốc: trường hợp bệnh do khối u trong não hoặc chấn thương nền sọ, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc chứa corticosteroid để hỗ trợ giảm đau và hạn chế áp lực lên dây thần kinh. Ngoài ra, bác sĩ có thể kê thêm thuốc giảm đau, kháng viêm và bổ sung các loại vitamin nhóm B để tăng dẫn truyền thần kinh. Người bệnh không nên tự ý sử dụng thuốc khi chưa tham khảo ý kiến của bác sĩ.
• Liệu pháp thị giác: thực hiện các bài tập mắt theo hướng cá nhân hóa để phục hồi và cải thiện khả năng thị giác.
• Phẫu thuật: nếu liệt CN III do khối u hoặc phình động mạch nghiêm trọng, phẫu thuật có thể được cân nhắc để loại bỏ khối u và túi phình, giúp giảm áp lực lên dây thần kinh, thúc đẩy quá trình hồi phục. Mặt khác, phẫu thuật chỉnh hình cơ vận nhãn có thể điều chỉnh tình trạng mắt lác và hướng nhìn của mắt.

Triển vọng chữa trị, phục hồi liệt dây thần kinh vận nhãn như thế nào?

Khả năng khỏi bệnh phụ thuộc vào nguyên nhân, tuổi tác và phương pháp điều trị. Phần lớn trường hợp mắc bệnh do những bệnh lý mạch máu như tiểu đường có khả năng hồi phục cao. Nếu triệu chứng cải thiện nhưng các cơ vẫn còn yếu, bác sĩ chỉnh hình và bác sĩ nhãn khoa có thể phối hợp để tư vấn phương án khắc phục lâu dài. Trong khi đó, liệt dây thần kinh sọ số 3 bẩm sinh thường khó tự khỏi nhưng một số chức năng có thể cải thiện theo thời gian.  (2)

Có thể phòng ngừa bệnh liệt thần kinh số 3 không?

Để phòng tránh liệt dây thần kinh số III, mỗi người nên chủ động thực hiện những biện pháp như:

• Khám sức khỏe tổng quát, sức khỏe thần kinh, kiểm tra mắt định kỳ 1 – 2 lần mỗi năm để phát hiện sớm những yếu tố nguy cơ và can thiệp kịp thời;
• Kiểm soát tốt những bệnh lý nền như đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu…;
• Duy trì chế độ ăn uống khoa học, bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết, đặc biệt là rau xanh và trái cây;
• Tập thể dục đều đặn với cường độ phù hợp;
• Cân bằng giữa làm việc và nghỉ ngơi, giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng quá mức;
• Bảo vệ vùng đầu khỏi nguy cơ tổn thương bằng cách đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông, trang bị dụng cụ bảo hộ, phòng tránh té ngã khi làm việc và sinh hoạt…

Liệt dây thần kinh số 3 có thể ảnh hưởng đến khả năng chuyển động của mắt. Nghiêm trọng hơn, tình trạng này còn có thể cảnh báo những vấn đề sức khỏe như phình động mạch, chấn thương não, u não… Nếu phát hiện những dấu hiệu bất thường, người bệnh nên thăm khám với bác sĩ chuyên khoa thần kinh để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời, phòng tránh những biến chứng nguy hiểm.

Quý khách vui lòng liên hệ Hệ thống OMNI qua thông tin dưới đây để được tư vấn chi tiết các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh.

• OMNI- CHĂM SÓC TỪ TÂM
• VP1: số 2/55 Đỗ Quang- Hà Nội-Hotline:0359.268.288
• VP2: phòng 301 N5C Trung Hòa Nhân Chính- Hà Nội -Hotline:0917.422.832
• VP3: số 707 Thiên Lôi- Hải Phòng-Hotline:0972.335.668
• Web: omni.net.vn

Nguồn tham khảo

1. Modi, P., & Tasneem Arsiwalla. (2023, July 4). Cranial Nerve III Palsy. Nih.gov; StatPearls Publishing. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526112/
2. Third (III) Nerve Palsy – University Hospitals Sussex NHS Foundation Trust. (2024, April 16). University Hospitals Sussex NHS Foundation Trust. https://www.uhsussex.nhs.uk/resources/third-iii-nerve-palsy/